Bevers in de maartse winter van 2018

Het is een bizarre winter, zoals zo vaak in Nederland. De hele winter is het zacht en dan op het eind komt er nog een stoot van koning winter.

Renkum Utrechtseweg met Noordberg op de achtergrond.
Door storm verticaal afgeknakte olm.

Maar het was niet alleen maar zacht!
Op 18 januari hadden we een enorme storm in heel Nederland. Langs de Veerweg in Renkum zijn ook bomen omgewaaid en in de Jufferswaard overal wel takken naar beneden gekomen. Dat is handig voor de bevers, zou je zeggen, dan hoeven ze die bomen niet om te knagen. Toch zie je naderhand niet dat zulke bomen of takken echt ontveld worden door bevers. Wel door paarden.

Renkum, Pilo met hoog water

Er was van begin januari tot februari hoog water van de rivier en dan wordt het ook lastig voor de bevers. Dan moeten ze hun veilige burchten verlaten om niet te verdrinken. Dan moeten ze een droog "buitenhuisje" zien te vinden.

Bever Foto Karel Noy

Karel Noy heeft wel waarnemingen gedaan van bevers die op ongebruikelijke plekken (die kent hij) te vinden waren. In de pers las je ook wel dat meer bevers dan normaal zijn overreden.

Bever Foto Karel Noy

Karel heeft nu ook overdag bevers kunnen fotograferen.

Renkum Jufferswaard Noordberg. Bevroren plas met schaatsende kinderen

Maar het houdt niet op: dan komt de winterstoot eind februari tot 3 maart.
Ik ging met m'n kleinkinderen schaatsen naast de Noordberg. Daar was een ondiepe plas overgebleven van het hoge water en die was als vroeg bevroren. Wel hobbelig ijs natuurlijk dat gewoon op het weiland was achter gebleven.

Komend vanaf de stoplichten op de N225, aan het eind van de Heidesteinlaan liepen we het weiland in op weg naar de bevroren plas langs de Noordberg. In het heldere zonlicht van 26 februari valt meteen op dat er in één van de voorgaande nachten enorm geknaagd is aan een vertakte boom die, normaal langs de oever, maar nu met het hoge water rondom in het water staat. En jawel je ziet heel duidelijk dat hier de bevers lekker bezig zijn geweest en de boom waarschijnlijk fataal hebben afgeknaagd boven het ijs. Er was al eerder aan de andere kant geknaagd.

Hij is nog niet gevallen. De bevers hadden er blijkbaar het geduld niet voor, want wat hier opvalt is dat tot vrij hoog in de boom, tot op ca 2 m. hoogte, de takken al zijn afgeknaagd. Vanaf het ijs kunnen ze dus blijkbaar goed omhoog klimmen in deze vertakte boom, om daar takken af te knagen. Dat had ik wel eens willen zien: boomklimmende bevers! Dit is wat ik eerst dacht.
Maar kijk eens goed: er liggen geen knaagsplinters op het ijs en ook niet in de buurt. Dus? En waarom zouden de bevers die boom over zo'n groot stuk verticaal hebben afgeknaagd?

Het antwoord kunnen we nog zien ca 100 meter dichter bij de grote weg, de N225. Daar zien we een stuk boven de afrastering, op ca 1,25 m. boven het maaiveld, de resten in de struiken hangen van het hoge water van half januari tot half februari. Het maaiveld ligt hier zeker wel een meter boven het huidige waterniveau van de beek bij de afgeknaagde boom, totaal 2,25 m.. Dus die naar beneden bungelende dikke tak is bij de hoogste waterstand afgeknaagd rond 1 februari. Daarna is het water gaan dalen en kwam even weer omhoog. Steeds knaagden de bevers dicht bij de waterspiegel aan die boom. Je ziet bij wijze van spreken het waterniveau dalen langs de stam die steeds op de waterspiegel werd afgeknaagd. En de knaagsplinters verdwenen in het water. Dus dit grote verticale knaagoppervlak is het effect van bevervraat, gedurende een aantal nachten, bij een dalende waterspiegel tussen half januari en half februari 2018.

De beverdam wordt inderdaad weggehaald

Vandaag kreeg de Pilogroep het volgende bericht van het Waterschap:

Ik wil bij deze laten weten dat wij in overleg met Staatsbosbeheer en de Provincie (bevoegd gezag en handhaving) besloten hebben de beverdam in de Heelsumse beek aanstaande woensdag te gaan verwijderen.

Er komen nu meerdere vragen over het hoge water in het beekdal en we hebben weer problemen met de sluis.

De provincie is bij de beverdam geweest en heeft ons daarna toestemming gegeven om de dam te verwijderen.

Dit ter info.

	Met vriendelijke groet,
	Paul van Breukelen
	Gebiedsbeheerder
	Waterschap Vallei en Veluwe

Beverburchten bij de kleiputten

Wat een geluk als je met de eigenaar/beheerder van een ontoegankelijk gebied mee mag gaan kijken! Vlak bij huis, aan de voet van de Noordberg, tussen Veld en Beek en de A50-brug over de Nederrijn, daar is een natuurgebied en een landbouwgebied. Beide "Verboden Toegang". Nu mochten we meewandelen met de eigenaar van het natuurgebied.
Op de foto hiernaast zie je aan de horizon de schoorsteen van de Jufferswaard.

Ik kreeg het gevoel in een oerbos te wandelen, terwijl ik weet dat slechts ca 80 jaar geleden dit gebied in feite is uitgegraven voor de steenindustrie.
Er hangen op verschillende plaatsen camera's, want de nieuwe eigenaar (sinds 2016) bestudeert "zijn" natuurgebied zo nauwkeurig mogelijk, ook om de ontwikkeling in de loop der jaren te kunnen vastleggen.

Ik geniet van de wandeling, vanwege de natuur, maar ook vanwege de cultuurhistorische betekenis van dit gebied. Daarom is Hans Braakhuis er ook bij, collega bij het Historisch Genootschap Redichem. Hij is een goede fotograaf, maar ik beperk me hier tot mijn eigen foto's.

In dit beverblog is natuurlijk de beverbevolking van de kleiputten van belang.
Welnu: er zijn wel een tiental beverburchten in dit gebied. Met alle bijbehorende beverglijbanen uiteraard.
Beverdammen hebben we niet gezien. Dat ligt ook voor de hand, want er valt hier niks af te dammen. Het zijn in feite verschillende plassen die hier en daar met een slootje verbonden zijn, maar er valt geen niveauverschil van het water te creëren als er geen stromend water is.
Opvallend is het verschil tussen oude en nieuwe burchten. De eigenaar maakt zich zorgen over het gemiddeld dalende waterniveau in de kleiputten, waarvoor hij nog niet met zekerheid de verklaring kent.
Het lijkt er sterk op dat de bevers voortdurend nieuwe burchten moeten maken omdat het water gemiddeld dalende is in alle kleiputten hier.
Deze nieuwe burcht ligt duidelijk lager dan die op de voorgaande foto, terwijl ze op slechts ca 20 m. afstand van elkaar liggen.

Hoewel er zijn waarschijnlijk ook hier wel vossen zijn, hebben de bevers hier weinig last van verstoring door mensen.
Misschien verklaart dit toch dat op sommige plaatsen kort geleden (geen sprake van recente hoge waterstanden) takken op ca 1 m. boven de grond konden worden afgeknaagd, wel dicht bij het water overigens.

Knotwilgen in de knel door bevers

Tja,

Nou wordt het menens en nu zal het waterschap wel maatregelen moeten nemen, lijkt me zo.
Zie dit artikel in Hoog en Laag.

Ik weet nog niet zeker of het om dezelfde beverdam gaat als die aan de Zuidzijde van de N225, in de Jufferswaard. Misschien is iets verder stroomopwaarts ook wel een beverdam aangelegd door onze "waterstaatkundige ingenieurs", de bevers.
Ik heb vorige week wel gezien dat de dam toch nog verder is opgehoogd en het water inderdaad nog verder is gestegen, misschien nu wel 80 cm. Leuke jongens hoor die bevers!

De beverdam mag nog steeds blijven liggen van het Waterschap

Al begin augustus meldde ik de herhaalde bouw van een beverdam in de Heelsumse beek. Hij ligt er nog steeds en raakt al aardig begroeid. Het waterschap wil bestuderen wat er gebeurt. Het is duidelijk dat het beekwater langs de eigenlijke beekbedding heen, door het weiland, stroomt en een eindje verderop weer terug in de gegraven beekbedding teruggeleid wordt door de overloop tussen het moeras en de beek. Die overloop was in 2015 ook aangelegd, maar dan voor een omgekeerde stroomrichting. 
Ongeveer 100 meter stroomopwaarts komt de beek onder de N225 door. Daarover meldde het waterschap dit: "De sluis onder de weg door van de Heelsumse beek is een automatische schuif die bij hoogwater in de Rijn dicht gaat en als het water weer zakt dan weer open gaat. Voor de regeling gebruiken we meetopnemers die meten hoeveel water er door de sluis gaat. Onlangs had de bever de kabels aangevreten waardoor de sluis in storing is gegaan en op de gekste momenten ging regelen. Dit kunnen wij zien op onze PC en daar merkte wij op dat er een probleem was dat we niet konden verklaren. Door in de sluis te kijken en te duiken zijn we er achter gekomen dat de bever de kabels heeft aangevreten. We hebben deze gerepareerd en goed ingepakt om een tweede keer te voorkomen."

Pilo de bever, 29 kg. en 110 cm lang, doodgereden op de N225 op 10-01-2017,
geprepareerd door Alexander Bisseling en door burgemeester Schaap onthuld
tijdens de Renkumse Open Monumentendagen op 09-09-2017, in de Jufferswaard.
Te bezichtigen in het Informatiecentrum Renkums Beekdal.

Die knabbelaars toch...!!! Tja "een automatische schuif die bij hoogwater in de Rijn dicht gaat..." en die bij hoogwater door een beverdam dus ook dicht gaat! Ik denk dat het automatisme van die schuif nu wel afgesteld zal zijn op een wat hoger niveau, zodat de ca 70 cm. waterverhoging door de beverdam daar nog onder blijft en de schuif gewoon open blijft. Anders zou de Heelsumse beek niet meer afstromen. Het Waterschap is er verantwoordelijk voor dat deze A-watergang goed blijft afstromen.

Over knabbelaars gesproken: begin dit jaar hadden boommarters de isolatie (gelukkig alleen de geluidsisolatie) onder mijn motorkap weggevreten. Het schijnt dat voor de productie van dat isolatieschuim o.a. visolie wordt gebruikt en dat die boommarters dat ruiken. Wat boommarters met visolie hebben is me een raadsel. Dat kabels op takjes lijken voor bevers snap ik, maar zouden ze dat plastic nou lekker vinden?

Alweer een beverdam in de Heelsumse beek

Jeroen Schuphof maakt mij erop attent: er is weer een beverdam in de Heelsumse beek!

Beverdam in de Heelsumse beek gefotografeerd in Oostelijke richting. Foto Jeroen Schuphof

Ik ben er meteen op af gegaan, met m'n laarzen aan. Er het was zoals ik verwachtte. Ik stapte over de prikkeldraad bij het hek onderaan de N225 (waar die aansluit op de Heidesteinlaan) en ik liep al meteen in het water tussen het gras in die moerassige hoek van het weiland, op weg naar de beek. Zonder de dam gezien te hebben wist ik al waar die moest liggen: op precies dezelfde plek als waar het waterschap de eerdere dam heeft weggehaald in oktober 2015. Ook toen was door de verhoogde waterstand bovenstrooms, de beek gaan overstromen in het weiland, vooral in die lage hoek. Daar ligt ook een moerasbosje tussen het weiland en de N225. Daar halen de bevers het hout vandaan om die dam te bouwen. Het hoogteverschil van het water vóór en na de dam is ongeveer 60 cm. 

Beverdam gefotografeerd in Westelijke richting. Foto LvG

Maar er is iets bijzonders met deze dam, net al de vorige keer overigens. Dat de bevers meesters zijn in het waterdicht maken van zo'n houten dam is niet zo vreemd. Er lijken alleen maar stokken kriskras te liggen, maar op beide foto's zie je naast de beek ook schouwmateriaal liggen van de laatste schoonmaakbeurt. Dat is half vergane watervegetatie met modder. Dat slepen de bevers tussen die kris-kras liggende takken, die ze ook stevig verankeren in de bodem en de zijkanten. Dit is normaal voor deze "waterbouwkundige ingenieurs".

Nee, als je goed kijkt valt het op dat aan de bovenkant er geen water overheen stroomt. Dat komt niet omdat de dam lek is, maar omdat de beek overstroomd is, het weiland in. 

Vanuit het weiland stroomt dat beekwater aan de Noordelijke kant het naastliggende moeras in en aan de andere (Zuidelijke) kant er weer uit. 

Het overstromingswater van de beek stroomt door het moeras, aan de Zuidkant weer de beek in.

Dat zien we op deze laatste foto. Op deze foto is, onzichtbaar rechts van de struiken bovenin, de beverdam. Links daarvan (onder de hoge stoplichten en tussen de struiken) overstroomt de beek het weiland in. Van daaruit stroomt het water op deze foto boven in de plas, naar het verzonken stukje in het dijkje tussen de beek en het moeras hier vooraan op de foto.

De bevers kunnen dus verder proberen te bouwen wat ze willen, maar ze krijgen het water niet verder omhoog! M.a.w. de dam is al iets te hoog nu. Daarom zal er dus geen water over de dam heen gaan stromen, want niet de dam, maar de beek is lek (overstroomd).

Toch benieuwd wat het waterschap nu gaat doen. Ze hoeven niet bang te zijn voor meer overstroming dan nu het geval is. De waterstand is al in evenwicht door het overloopje op de 3e foto. Als er, bijv. in het najaar of voorjaar, meer water moet worden afgevoerd door de Heelsumse beek, dan gebeurt dat gewoon via deze kortsluiting. Bij de verlegging van de beekloop is hier bewust een moerastoestand gecreëerd. De bevers doen daar nu hun schepje bovenop. Het moeras wordt zo wat groter. Ik zie geen probleem voor de A-watergangfunctie van de Heelsumse beek.

Beverburcht vol vitaliteit

De beverburcht in de Jufferswaard is vol vitaliteit. Karel Noy , de "hoffotograaf" van de Jufferswaard heeft vier bevers tegelijk bezig gezien rond hun burcht.

Het feit dat er vier tegelijk bezig zijn betekent dat er een hele familie woont intussen.

Dat zijn we sinds enige jaren al gewend aan de beverburcht bij het "Visgat", aan de westelijke kant van Renkum, maar dat deze nieuwe burcht nu door een familie bewoond is, is bij mijn weten nog niet eerder vastgesteld hier. We profiteren hier met z'n allen van de geweldige inzet van Karel Noy (en van zijn fantastische lenzen natuurlijk). Besef hierbij dat bevers alleen te fotograferen zijn bij tij en ontij, dus als iedereen nog op bed ligt of al aan tafel zit voor het avondeten...
Omdat de bevers beter maar niet verstoord moeten worden, laten we u hier digitaal meekijken in onze fantastische Renkumse natuurgebieden.